Archeologia kontraktowa, znana również jako archeologia przemysłowa, to dziedzina archeologii zajmująca się badaniem i dokumentacją zabytków oraz śladów przeszłości w związku z realizacją projektów budowlanych, infrastrukturalnych i przemysłowych. Jest to forma archeologii stosowanej, która wiąże się z wymogami prawno-administracyjnymi dotyczącymi ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków.
Archeologia kontraktowa jest często wymagana przez władze lokalne i narodowe przed rozpoczęciem dużych projektów budowlanych, takich jak autostrady, linie kolejowe, gazociągi, elektrownie czy zakłady przemysłowe. Jej celem jest ochrona i dokumentacja zasobów archeologicznych, które mogą znajdować się na terenach, które będą poddawane inwestycjom.
Przebieg prac archeologicznych w ramach archeologii kontraktowej jest zwykle ściśle związany z etapami realizacji projektu budowlanego. Na początku przeprowadza się badania wstępne, które polegają na analizie dostępnych źródeł informacji dotyczących potencjalnych zabytków i śladów przeszłości w okolicy. Następnie, na podstawie tych informacji, podejmuje się decyzję o konieczności przeprowadzenia badań archeologicznych.
Głównym celem archeologii kontraktowej jest wydobycie, dokumentacja i interpretacja materiałów archeologicznych oraz ochrona dziedzictwa kulturowego. Prace wykopaliskowe prowadzone są zgodnie z założonymi metodami i standardami archeologicznymi. Archeolodzy wykonują badania terenowe, przeprowadzają wykopaliska, zbierają próbki i dokumentują odkryte zabytki. Wykorzystuje się różnorodne techniki, takie jak fotografia, georadar, magnetometria czy badania laboratoryjne, aby uzyskać jak najwięcej informacji o odkrytych artefaktach i strukturach.
Po zakończeniu prac wykopaliskowych archeolodzy opracowują raporty naukowe, które zawierają opis odkrytych zabytków, analizę kontekstu archeologicznego oraz interpretację ich znaczenia historycznego i kulturowego. Raporty te stanowią podstawę dla dalszych działań, takich jak zabezpieczenie i przeniesienie zabytków, adaptacja terenu pod projekt budowlany czy przekazanie informacji o odkryciach do instytucji odpowiedzialnych za ochronę dziedzictwa kulturowego.
Archeologia kontraktowa ma duże znaczenie dla zachowania dziedzictwa kulturowego i zabytków w kontekście rozwoju infrastruktury i przemysłu. Dzięki niej możliwe jest wykrycie, zbadanie i dokumentacja śladów przeszłości, które w przeciwnym razie mogłyby zostać zniszczone lub utracone w wyniku realizacji projektów budowlanych. Pozwala to na lepsze zrozumienie historii i kultury danego obszaru oraz na uwzględnienie wartości dziedzictwa kulturowego w procesie planowania i realizacji inwestycji.