Dokumentacja terenowa w archeologii odgrywa kluczową rolę w procesie badawczym i jest niezbędnym narzędziem do zachowania, rejestrowania i interpretowania odkryć archeologicznych. Jest to kompleksowy system dokumentacji, który obejmuje zarówno proces gromadzenia informacji na miejscu badań, jak i opracowanie i prezentację tych danych w formie raportów, planów, rysunków i fotografii.
Głównym celem dokumentacji terenowej jest zachowanie pełnego i dokładnego zapisu znalezisk i kontekstu, w którym zostały one odkryte. Dokumentacja ta pozwala archeologom na późniejszą analizę i interpretację materiałów archeologicznych, a także na komunikację i prezentację wyników swoich badań innym badaczom, specjalistom i społecznościom.
Proces dokumentacji terenowej rozpoczyna się od precyzyjnego pomiaru i mapowania stanowiska archeologicznego. Wykorzystuje się różnorodne techniki, takie jak pomiary geodezyjne, teodolity, GPS czy skanowanie laserowe, które pozwalają na dokładne określenie lokalizacji, kształtu i rozmiaru znalezisk oraz ich wzajemnych relacji przestrzennych. Otrzymane dane przekładane są na plany, które stanowią graficzną reprezentację stanowiska archeologicznego.
Kolejnym krokiem jest rejestracja znalezisk i stratygrafii. Archeolodzy dokonują szczegółowego opisu i fotografii każdego znaleziska, uwzględniając jego położenie, kształt, rozmiar, kontekst i wszelkie istotne cechy. Dokumentowane są również warstwy geologiczne i stratygraficzne, które stanowią kluczowe informacje o kolejności i chronologii odkryć.
Ważnym aspektem dokumentacji terenowej jest również tworzenie rysunków i szkiców. Archeolodzy sporządzają dokładne rysunki i ilustracje znalezisk, konstrukcji lub elementów architektonicznych, które pomagają w ich identyfikacji, analizie i interpretacji. Rysunki mogą obejmować zarówno szczegółowe kontury, jak i rekonstrukcje trójwymiarowe.
Po zakończeniu prac terenowych, dane są analizowane, opracowywane i prezentowane w formie raportów archeologicznych. Raporty zawierają kompleksową dokumentację badań, włączając w to wszystkie zebrane informacje, analizy, interpretacje i wnioski. Są one nie tylko narzędziem dla samych archeologów, ale także stanowią cenne źródło wiedzy dla nauki, oświaty i ochrony dziedzictwa kulturowego.
W Polsce istnieje wiele instytucji i organizacji zajmujących się dokumentacją terenową w archeologii. Wśród nich warto wymienić Państwowe Muzeum Archeologiczne, Instytut Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego, Instytut Archeologii i Etnologii PAN oraz regionalne ośrodki badawcze i muzea archeologiczne w różnych miastach. Te instytucje prowadzą badania archeologiczne, dokumentują odkrycia i opracowują raporty, które są później udostępniane społecznościom naukowym i szerokiej publiczności.
Dokumentacja terenowa jest nieodzownym elementem praktyki archeologicznej, który zapewnia rzetelne, kompleksowe i trwałe zapisy odkryć archeologicznych. Dzięki niej naukowcy mają możliwość zgłębiania tajemnic przeszłości, odkrywania nowych faktów i poszerzania naszej wiedzy o historii i kulturze ludzkości.