Epoka kamienia, zwana także paleolitem, to jedna z najdawniejszych okresów w historii ludzkości, charakteryzująca się głównie wykorzystywaniem narzędzi wykonanych z kamienia. Jest to era, która preceduje wynalezieniu metalurgii i rolnictwa, a jej początek sięga około 2,5 miliona lat temu. Epoka kamienia dzieli się na trzy główne fazy: paleolit, mezolit i neolit, z których każda reprezentuje różne stopnie zaawansowania technologicznego i społecznego.
Paleolit, nazywany również starożytnym kamieniem, to najdłuższa faza epoki kamienia, trwająca od około 2,5 miliona lat temu do około 10 000 lat p.n.e. W tym okresie ludzie byli myśliwymi-zbieraczami, prowadzącym koczowniczy tryb życia. Wykorzystywali narzędzia wykonane z kamienia, takie jak pięściaki, tłuczki, topory, dłuta i ostrza, które pomagały im w polowaniach, przetwarzaniu żywności i tworzeniu schronień. Cechą charakterystyczną tego okresu jest również tworzenie malowideł naskalnych i rzeźb naskalnych, które stanowią cenne źródło informacji o ówczesnym życiu społeczności.
Mezolit, znany również jako środkowy kamień, to okres przejściowy pomiędzy paleolitem a neolitem, trwający od około 10 000 do 6 000 lat p.n.e. W tym czasie nastąpiły istotne zmiany klimatyczne, w tym ocieplenie i cofanie się lodowców, co miało wpływ na środowisko naturalne i dostępność surowców. Ludzie mezolitu stali się bardziej zróżnicowani pod względem sposobu życia i wykorzystywanych narzędzi. Wzrosła rola łowiectwa, zbieractwa, rybołówstwa oraz zbierania dzikich roślin. Narzędzia wykonane z kości, poroża i drewna stały się popularne obok kamienia.
Neolit, zwany również nowym kamieniem, to okres rewolucji neolitycznej, który rozpoczął się około 10 000 lat p.n.e. i zakończył się wraz z wynalezieniem metalurgii. Był to czas przejścia od gospodarki opartej na zbieractwie i łowiectwie do rolnictwa i hodowli zwierząt. Ludzie neolitu nauczyli się uprawiać ziemię, hodować zwierzęta, wytwarzać ceramikę i tkactwo. Powstały pierwsze osady i miasta, a społeczności stały się bardziej zorganizowane, tworząc hierarchie społeczne i podział pracy. Narzędzia kamienne nadal były używane, ale zaczęto również korzystać z narzędzi wykonanych z rogu, kości i ceramiki.
Epoka kamienia jest niezwykle istotna dla archeologii, ponieważ stanowi początek rozwoju ludzkości i świadczy o naszych pradziejowych korzeniach. Znaleziska archeologiczne z tego okresu, takie jak narzędzia, malowidła naskalne, neolityczne osady i grobowce, pozwalają nam zgłębiać wiedzę na temat życia i kultury naszych odległych przodków. Badania związane z epoką kamienia mają kluczowe znaczenie dla zrozumienia procesów, które doprowadziły do powstania cywilizacji i wpływają na nasze dzisiejsze społeczeństwo.