Geofizyka archeologiczna jest dziedziną nauki, która wykorzystuje badania geofizyczne do interpretacji stanowisk archeologicznych oraz odkrywania ukrytych pozostałości z przeszłości. Jest to niezwykle ważne narzędzie w dziedzinie archeologii, ponieważ pozwala na poznanie struktury podziemnej i układu przestrzennego stanowisk, bez konieczności prowadzenia wykopalisk.
Metody geofizyczne wykorzystywane w archeologii obejmują m.in. magnetometrię, elektrooporowość, rezystywność, sejsmikę, geomagnetyzm, georadar oraz geoelektrykę. Każda z tych technik ma swoje własne zastosowanie i umożliwia badanie różnych aspektów stanowisk archeologicznych.
Magnetometria jest jedną z najczęściej stosowanych metod geofizycznych w archeologii. Polega ona na pomiarze zmian w natężeniu pola magnetycznego wokół stanowiska. Odkryte obiekty archeologiczne, takie jak fundamenty budowli, paleniska czy pochówki, mogą wpływać na lokalne pole magnetyczne, co jest wykrywane przez specjalistyczne urządzenia. Dzięki temu można mapować układ przestrzenny pozostałości archeologicznych bez konieczności wykonywania wykopalisk.
Elektrooporowość i rezystywność to metody, które mierzą przewodność elektryczną podłoża. Zmiany w przewodności mogą wskazywać na obecność struktur archeologicznych, takich jak fundamenty, rowy czy pochówki. Badanie elektrooporowości polega na wprowadzeniu prądu do gruntu i pomiarze rezystancji, podczas gdy badanie rezystywności opiera się na pomiarze naturalnego pola elektrycznego.
Sejsmika jest stosowana w geofizyce archeologicznej do badania warstw geologicznych i wykrywania ukrytych struktur. Metoda ta polega na generowaniu fal dźwiękowych i analizie ich odbicia od różnych warstw podziemnych. Odbicie fal może wskazywać na obecność murów, fundamentów czy innych konstrukcji archeologicznych.
Geomagnetyzm bada zmiany w polu magnetycznym Ziemi i może być wykorzystywany do wykrywania podziemnych obiektów archeologicznych. Odkryte pozostałości, takie jak piece czy elementy metalowe, mogą wpływać na lokalne pole magnetyczne, co jest rejestrowane i interpretowane przez specjalistów.
Georadar to metoda, która wykorzystuje fale elektromagnetyczne do badania podziemnych struktur. Emitowane fale są odbijane od różnych warstw i obiektów, a ich odbicie jest rejestrowane przez specjalny detektor. Georadar jest szczególnie przydatny do wykrywania ukrytych fundamentów, śladów budowli czy systemów kanalizacyjnych.
Geoelektryka opiera się na badaniu przewodnictwa elektrycznego podłoża i wykorzystuje wprowadzenie prądu do gruntu. Na podstawie różnicy potencjałów można określić strukturę podziemną, taką jak warstwy skalne czy obiekty archeologiczne. Metoda ta jest szczególnie przydatna w badaniu podmokłych terenów, gdzie zmienności w przewodności mogą wskazywać na obecność śladów działalności człowieka.
Geofizyka archeologiczna dostarcza wielu informacji na temat układu przestrzennego stanowisk archeologicznych oraz natury ich pozostałości. Pozwala na precyzyjne określenie lokalizacji i rozmiarów obiektów archeologicznych, co ma kluczowe znaczenie przy planowaniu badań i konserwacji. Dodatkowo, metody geofizyczne pozwalają na szybkie przesiewowe badania obszarów o dużej powierzchni, co może przyspieszyć proces identyfikacji i dokumentacji potencjalnych stanowisk archeologicznych.
Geofizyka archeologiczna jest niezwykle ważnym narzędziem w dziedzinie archeologii, umożliwiającym nieinwazyjne badanie podziemnych struktur i odkrywanie ukrytych śladów z przeszłości. Dzięki wykorzystaniu różnorodnych technik geofizycznych archeolodzy mogą poszerzać swoją wiedzę na temat przeszłych społeczeństw i kultur, jednocześnie minimalizując konieczność prowadzenia wykopalisk i narażanie znalezisk na zniszczenie.