Gospodarka prehistoryczna jest terminem stosowanym w archeologii do opisu systemów ekonomicznych, które funkcjonowały w czasach prehistorycznych, czyli przed wynalezieniem pisma. Jest to dziedzina badań, która koncentruje się na analizie sposobu, w jaki społeczności prehistoryczne pozyskiwały, przetwarzały i wykorzystywały zasoby naturalne w celu zaspokojenia swoich potrzeb.
Ważnym elementem gospodarki prehistorycznej było rolnictwo, które pojawiło się wraz z przejściem od koczowniczego trybu życia do osiadłego. Uprawa roślin, takich jak pszenica, jęczmień, soczewica czy groch, umożliwiła stałe zaopatrzenie w żywność i prowadziła do rozwoju osad rolniczych. Badania archeologiczne dostarczają informacji na temat technik uprawy, stosowanych narzędzi i technologii związanych z produkcją rolno-hodowlaną.
Obok rolnictwa znaczącą rolę odgrywała także hodowla zwierząt, zwłaszcza bydła, owiec, kóz i świń. Zwierzęta te dostarczały mięsa, mleka, skór, wełny i innych surowców, które były wykorzystywane przez społeczności prehistoryczne. Hodowla zwierząt wymagała specjalistycznej wiedzy na temat ich hodowli, żywienia i opieki, a także umiejętności w zakresie obróbki skór i produkcji tekstyliów.
Ponadto, gospodarka prehistoryczna obejmowała także polowanie, zbieractwo, rybołówstwo i rzemiosło. Społeczności prehistoryczne zależały od różnorodnych źródeł żywności i surowców, które zdobywali poprzez aktywność myśliwską, zbieranie dzikich roślin, rybołówstwo czy wydobycie surowców mineralnych. Rzemiosło obejmowało produkcję narzędzi, ceramiki, ozdób i innych przedmiotów codziennego użytku.
Analiza znalezisk archeologicznych pozwala na odtworzenie i zrozumienie różnych aspektów gospodarki prehistorycznej. Znaleziska takie jak narzędzia, naczynia, pozostałości roślin i zwierząt oraz ślady struktur osadniczych dostarczają informacji o sposobach wykorzystywania zasobów i organizacji pracy. Przez badanie zmian w tych znaleziskach archeolodzy są w stanie odtworzyć procesy ekonomiczne i społeczne, które miały miejsce w dawnych społecznościach.
Ważnym elementem gospodarki prehistorycznej były również wymiany handlowe i kontakty między społecznościami. Znaleziska importowanych przedmiotów czy elementów charakterystycznych dla innych regionów świadczą o obecności kontaktów i wymiany dóbr. Przykłady takich znalezisk to wyroby ze szkła, metali czy kamieni szlachetnych, które nie występowały naturalnie w danym obszarze i musiały być sprowadzane drogą handlu.
Gospodarka prehistoryczna była silnie uzależniona od środowiska naturalnego i dostępności zasobów. Zmiany klimatyczne, dostępność wody, rozmieszczenie surowców czy ukształtowanie terenu miały wpływ na sposoby gospodarowania i dostępność żywności. Wraz z rozwojem technologii i postępem społecznym ewoluowały także systemy gospodarcze, co można zaobserwować na przykładzie przejścia od zbieractwa i łowiectwa do rolnictwa.
Badania nad gospodarką prehistoryczną pozwalają na lepsze zrozumienie sposobu życia i organizacji społeczności ludzkich w odległej przeszłości. Przez analizę pozostałości materialnych oraz rekonstrukcję technik i strategii ekonomicznych, archeolodzy wnioskują o zmianach społeczno-gospodarczych, które miały miejsce na przestrzeni wieków i przyczyniły się do kształtowania się dziedzictwa kulturowego naszych przodków.