Horyzont kulturowy jest terminem używanym w archeologii do określenia określonego etapu lub okresu rozwoju kultury materialnej, który charakteryzuje się określonymi cechami i zjawiskami archeologicznymi. Stanowi podstawową jednostkę chronologiczną i kulturową, umożliwiającą porządkowanie i klasyfikację znalezisk oraz ich interpretację w kontekście historycznym.
Horyzont kulturowy definiuje się na podstawie charakterystycznych cech, takich jak określone style artystyczne, technologie, wzorce osadnicze, narzędzia, ceramika, groby czy inne znaczące elementy kultury materialnej. Te cechy są zazwyczaj szeroko rozpowszechnione w danym regionie geograficznym i czasie, co umożliwia badaczom identyfikację danego horyzontu kulturowego.
Horyzont kulturowy może obejmować zarówno krótki okres czasowy, jak i dłuższy okres rozwoju kultury. Czasami horyzonty kulturowe wyznaczają ważne zmiany lub przełomy w rozwoju kultury, takie jak wynalezienie nowych technologii, wprowadzenie nowych form sztuki czy rozwój określonych praktyk społecznych.
Klasyfikacja i nazewnictwo horyzontów kulturowych opierają się na analizie porównawczej różnych znalezisk archeologicznych. Badacze porównują podobieństwa i różnice w występowaniu cech charakterystycznych oraz chronologii, aby ustalić podobieństwa i związki między różnymi regionami i okresami czasowymi.
Horyzonty kulturowe mogą być również utożsamiane z konkretnymi kulturami lub okresami historycznymi. Na przykład w starożytnym Egipcie horyzonty kulturowe takie jak Okres Predynastyczny, Stary Państwo czy Nowe Państwo reprezentują różne etapy rozwoju cywilizacji egipskiej.
Badanie horyzontów kulturowych pozwala archeologom na rekonstrukcję zmian społecznych, gospodarczych i technologicznych, które miały miejsce w przeszłości. Pozwala również na identyfikację wpływów międzykulturowych, migracji ludności czy rozwoju handlu i kontaktów kulturowych.
Ważne jest jednak pamiętać, że horyzonty kulturowe nie są stałe i jednoznaczne, ale są konstrukcją naukową, która może ulegać zmianom wraz z postępem badań i odkryciami archeologicznymi. Klasyfikacja horyzontów kulturowych jest więc przedmiotem dyskusji i ewolucji w środowisku archeologicznym.
Wnioski płynące z analizy horyzontów kulturowych mają istotne znaczenie dla naszego zrozumienia przeszłości i rozwinięcia wiedzy na temat różnych kultur i cywilizacji. Pozwalają nam spojrzeć na przeszłość ludzkości w sposób bardziej ukierunkowany i szczegółowy, umożliwiając nam lepsze zrozumienie różnic i podobieństw między różnymi społecznościami oraz procesów, które prowadziły do kształtowania się różnych form kultury materialnej i społecznej.