Ikonografia archeologiczna to dziedzina badań archeologicznych zajmująca się badaniem i interpretacją obrazów i przedstawień graficznych występujących w materiale archeologicznym. Obrazy te mogą mieć różnorodne formy, takie jak malowidła naskalne, rytualne przedmioty, reliefy, stemple czy monety. Ikonografia archeologiczna dostarcza cennych informacji na temat kultury, wierzeń, mitologii i codziennego życia społeczności, które tworzyły te dzieła.
Analiza ikonograficzna polega na szczegółowym badaniu i interpretacji przedstawień graficznych. Wymaga to nie tylko identyfikacji poszczególnych elementów, takich jak postacie, zwierzęta, symbole czy sceny, ale także zrozumienia ich kontekstu kulturowego i społecznego. Ikonografia archeologiczna często korzysta z porównań z innymi dziełami sztuki, włączając w to sztukę starożytną, ikonografię religijną i ikonografię etniczną, aby uzyskać głębsze zrozumienie znaczenia i interpretacji przedstawień.
Przedstawienia ikonograficzne w materiale archeologicznym mogą odzwierciedlać różne aspekty życia społecznego, takie jak religia, mitologia, rytuały, obrzędy, życie codzienne, polityka czy handel. Przykładowo, malowidła naskalne z jaskiń prehistorycznych często przedstawiają sceny polowań, zwierzęta, postacie ludzkie, a także abstrakcyjne wzory i symbole, które mogą mieć głębokie znaczenie dla danej społeczności.
Ikonografia archeologiczna jest ważnym narzędziem w rekonstrukcji i interpretacji kultury i społeczeństwa przeszłości. Dzięki analizie ikonograficznej można odkrywać wzorce kulturowe, przekazywanie wiedzy i mitologii, ewolucję sztuki i symboliki w różnych okresach historycznych. Jest to również istotne dla zrozumienia kontaktów i wymiany kulturowej między różnymi społecznościami.
Metody badawcze stosowane w ikonografii archeologicznej obejmują analizę formalną, ikonologiczną, porównawczą i semiotyczną. Weryfikacja interpretacji i identyfikacja symboli może wymagać konsultacji z innymi dziedzinami nauki, takimi jak antropologia, historia sztuki, religioznawstwo i filologia.
Wnioski płynące z badań ikonograficznych w archeologii mogą być wykorzystywane do odtworzenia wizerunku przeszłych społeczności, ich światopoglądu, wyobrażeń o bogach, mitach, praktykach rytualnych i wielu innych aspektach życia społecznego. Ikonografia archeologiczna jest niezwykle istotnym polem badań, które pozwala zgłębiać i interpretować przeszłość na podstawie obrazów i przedstawień graficznych, odkrywając w ten sposób nie tylko estetykę, ale przede wszystkim głębokie znaczenia i tajemnice kultury przeszłości.