Podczas budowy dróg i autostrad istnieje ryzyko trwałego zniszczenia stanowisk archeologicznych. Prawo polskie jasno wskazuje, że zabytki znajdujące się na wytyczonej trasie inwestycji drogowych muszą być chronione. Z tego powodu zalecane są badania archeologiczne na autostradach. Kto je zleca i jak przebiega proces wykopalisk ratowniczych?
Spis treści:
Wykopaliska a budowa dróg – najważniejsze wytyczne
Wytyczanie trasy infrastruktury liniowej, takiej jak autostrada, to żmudny i skomplikowany proces, w którym zlecający musi wziąć pod uwagę kwestię ochrony dziedzictwa kulturowego. Podczas budowy drogi może bowiem dojść do zniszczenia stanowisk archeologicznych znajdujących się na planowanej trasie. Dlatego tak ważne jest zebranie niezbędnych informacji o potencjalnych zagrożeniach dla zabytków już we wczesnym etapie przygotowań. Dzięki temu można dokładnie zaplanować czas trwania prac wraz z kosztami. Badania archeologiczne autostrady, które wyprzedzają prace budowlane na odcinkach zagrożonych, są szansą na ochronę stanowisk archeologicznych.
W przypadku autostrad zleceniodawcą prac archeologicznych jest Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad (GDDKiA). Podstawę prawną do ich realizacji stanowi art. 31 ust. 1a ustawy z dnia 23 lipca 2013 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2018 r., poz. 2067). Tzw. archeolodzy od autostrad, czyli specjaliści od badań na inwestycjach liniowych, muszą wykazać się dużym zaangażowaniem, dbałością, a jednocześnie odpornością na presję czasu.
Rodzaje badań autostradowych
Na podstawie decyzji wojewódzkich konserwatorów zabytków na różnych etapach trasy autostrady mogą być zalecone:
- badania rozpoznawcze – najczęściej są to badania sondażowe i powierzchniowe. Polegają na nieinwazyjnym wykryciu potencjalnych stanowisk i zabytków archeologicznych. Podczas prac wykorzystuje się nowoczesne urządzenia, takie jak skaning laserowy LiDAR, badania geologiczne, zdjęcia lotnicze i satelitarne. Badania rozpoznawcze przeprowadzane są wzdłuż trasy inwestycji wraz z terenami przyległymi;
- badania wykopaliskowe – inaczej nazywane szerokopłaszczyznowymi badaniami ratunkowymi. Przeprowadza się je przed rozpoczęciem prac budowlanych. Trwają do momentu dotarcia do calca (warstwy ziemi bez materiału archeologicznego), wykonania pełnej dokumentacji na miejscu oraz zabezpieczeniu zabytków. Ze względu na specyfikę inwestycji drogowych oraz terminowość zlecenia, podczas wykopalisk ważny jest nie tylko czas, ale i dokładność archeologów, a także sprawny przebieg współpracy z urzędami konserwatorskimi;
- nadzór archeologiczny autostrady – wojewódzki konserwator zabytków może również wydać nakaz przeprowadzenia nadzoru archeologicznego na terenie budowy inwestycji. W takim przypadku „archeolog autostrady” nadzoruje przebieg prac ziemnych. W teorii nadzór nie wpływa na terminowość budowy. Jednak może się zdarzyć, że w sytuacji znalezienia zabytku konserwator wstrzyma roboty i wyda polecenie przeprowadzenia badań wykopaliskowych.
Pogotowie Archeologiczne na autostradach
Wykopaliska autostrady mogą przynieść wiele ciekawych odkryć z niemalże każdego okresu: od prehistorii po współczesność. Nasz zespół Pogotowia Archeologicznego zdobywał doświadczenie podczas budowy autostrady A1 na odcinku województwa kujawsko-pomorskiego prowadzonej w latach 1998-2012. Na ponad 100 stanowiskach udało się odnaleźć pozostałości osad prehistorycznych rolników, groby z czasów neolitu czy metalowe skarby ze średniowiecza. Na skutek analizy kontekstu miejsca oraz szczegółowej dokumentacji badania ratownicze dostarczyły wielu informacji o znaczeniu nie tylko dla regionu, ale i Europy.
Jako archeolodzy od autostrad świadczymy usługi archeologiczne przed i w trakcie budowy infrastruktury liniowej. Dzięki doświadczeniu zdobytemu na największych inwestycjach w Polsce jesteśmy w stanie sprawnie przeprowadzić badania ratownicze, wyprzedzające oraz nadzór archeologiczny. Zapraszamy do kontaktu telefonicznego lub mailowego w celu wyjaśnienia szczegółów współpracy i przedstawienia oferty.